Fair trade, fairtrade, in het Nederlands eerlijk handelen.
De term wordt te pas en onpas gebruikt.
Er is discussie over.
Omdat ie te gemakkelijk gebruikt zou worden. Omdat er keurmerken zijn die de term als naam hebben. Omdat ie misbruikt wordt als verkoopargument. En eerlijk, betekent dat kinderarbeidvrij, geen uitbuitcontract, geen dwang, zo min mogelijk belastend voor het milieu, geen baggerkwaliteit, geen dierenleed of geen woekerwinst?
Verkoopargument
Mijn ervaring, met mijn specifieke producten (verkleedkleren), is dat het nauwelijks een verkoopargument is. Klanten kijken eerst naar het product, vinden ze het wat, hebben ze het nodig, past het enz.? Dan kijken ze naar de prijs, de levertijd, de kwaliteit en als laatste pas of het eerlijk gemaakt is. "Cool, het is ook nog fairtrade".
Als ik naar mezelf kijk, als zijnde een klant, dan stap ik de Wereldwinkel alleen in als ik niet weet wat voor kadootje ik voor iemand moet kopen en ik geld geven niet gepast vind. Dan maar iets van de Wereldwinkel, is het tenminste nog aan de makerskant goed besteed. Als ik weet wat ik wil kopen ga ik googlen, kwaliteit en fair trade zijn dan geen termen waarmee ik zoek. Ik beoordeel het product meestal op het plaatje.
Keurmerken
Er bestaan vele keurmerken voor "eerlijk handelen". Elk met zijn eigen regels. Die nageleefd en gecontroleerd moeten worden. Dat brengt werk met zich mee, en kosten. En discussies. En heel soms steekpenningen.
Het werkgelegenheidsproject* in Bangladesh, waar een deel van mijn spullen gemaakt wordt, heeft 4 keurmerken. Omdat ze klanten hebben die allemaal een ander keurmerk verlangen.
Mijn andere leverancier heeft geen keurmerken. Wèl zet hij zich in voor een weeshuis, heeft hij geen kinderen in dienst en zijn er normale werkomstandigheden.
Ervaring
Begin jaren negentig heb ik stage gelopen in Sri Lanka, bij Sri Toys. Geen kinderarbeid. Leuke sfeer. Jaarlijks werd er een bedrijfsuitstap gemaakt. Van een familie-lid van een werknemer werd de begrafenis betaald. Het enige waar ik ze op heb kunnen betrappen is dat ze, als er een order af moest, het salaris later uitbetaalden. Want na betaaldag bleven er altijd werknemers een paar dagen weg. Een keurmerk waren ze wel eens achteraan gegaan maar was teveel gedoe**.
Toendertijd kwam ik 2 veldwerkers tegen van een niet nader te noemen organisatie. Die zaten in een huis met 17 bediendes, ik zag ze regelmatig overdag op het strand liggen. Wie controleert de controleurs?
Eind jaren negentig had ik een stenen winkel. Ik wilde naar een inkoopbeurs. Maar werd niet toegelaten omdat ik geen erkende Wereldwinkel was. Wereldwinkels draaien voornamelijk met vrijwilligers en zonder winstoogmerk. Ik was als winkelier bereid om een "eerlijke" prijs te betalen, maar het mocht niet, omdat ik als winkelier mijn brood ermee verdiende.
Het project in Bangladesh levert liever zonder keurmerk. Omdat ze wel eens 1 jaar hebben moeten wachten op hun geld via zo'n organisatie. Omdat er wel eens partijen volledig worden afgekeurd. "Martine, heb jij nog iets wat we kunnen maken van badstof? We hebben rollen in meerdere kleuren die niet exact de goede kleur hadden".
Kritiek
Het is lastige materie.
Keurmerken hebben wel degelijk een functie. Mensen zijn bereid wat extra te betalen voor iets met een fair trade keurmerk. Zelf koop ik graag bij de Wereldwinkel. Omdat ik dan zeker weet dat er geen arbeidsleed in het product zit.
Ik word wel eens op de vingers getikt. Dat ik de term fair trade op mijn website heb staan terwijl ik niet lever met dat keurmerk. Het zou helderder wezen als de naam van een keurmerk zou bestaan uit iets anders dan een algemene term; "Max Havelaar" of "goedgekeurd door de NVVH".
Kinderarbeid
Ook dat vind ik een lastige discussie. Tuurlijk, wurgcontracten, arbeidsomstandigheden die schadelijk zijn voor de gezondheid, lange werktijden, geestdodend werk enz. moet je niet willen voor kinderen (ook niet voor volwassenen trouwens).
Maar als het alternatief de straat, verveling of de prostitutie is? Als onderwijs er niet is? Of onbetaalbaar is?
Ik heb ze gezien. Kinderen die zwaar werk deden in een restaurant. Kinderen die van jongs af aan hun ouders helpen op het land of in een bedrijf. Maar ook kinderen die op straat zwierven. Kinderen die de hele dag op het strand "hangen" rondom blanke mannen. Kinderen die uit verveling steentjes gooien naar honden.
Mijn eigen kinderen moeten overigens verplicht poseren.
Boetes
Je zou het kunnen aanpakken met boetes.
Waarom wel een mededingingswet met hoge boetes en geen boetes als je inkoopt bij bedrijven die de arbeids-, dieren- of milieuwet overtreden?
Mede dankzij de vrees voor de schandpaal gebeurt er al een heleboel. H&M controleert in Bangladesh tegenwoordig niet alleen de kwaliteit ter plekke, maar ook de arbeidsomstandigheden***. Plofkippen verdwijnen bij sommige supermarkten uit de schappen.
De macht van de consument
De meeste macht ligt nog altijd bij de consument. Die beslist of hij iets koopt of niet.
Als prijzen te mooi om waar te zijn zijn. Dan is het meestal geen "eerlijke handel".
Denk daar eens aan als je naar de Action of Primark gaat. Niet dat ik zelf altijd die verleiding kan weerstaan helaas #zucht. Maar ganzenlever of een kiloknaller heb ik nog nooit gekocht #datdanweerwel.
Bedankt voor het lezen!
Wat ik eigenlijk wilde zeggen; ik heb een webwinkel gemaakt voor mijn GROOThandeltje. Fairy trade Artoek heet het.... Ook zonder inlogaccount kun je rondsnuffelen in het assortiment.
Leestip (een column van Roos Vonk):
Beter inconsequent iets goeds doen dan consequent alles fout.
* Een project voor kansarme vrouwen. Vaak kostwinner voor hun gezin. Ze werken vanuit huis, zodat ze het naaiwerk met zorgtaken kunnen combineren.
** Inmiddels, uhuh ruim 20 jaar later, bezigen ze de term fair trade wel. Maar ik zie geen officieel keurmerk.
*** Voor de factcheckers. Ik heb het gehoord via een medewerker van de ambassade.
